De mannen van Jordanië juichen werkende vrouwen toe. Maar zullen ze thuis ook meehelpen?

Fatemah Hussein is een van de gezichten van het nieuwe Jordanië. Ze is huisvrouw, kok en verzorgster, maar ze heeft er nog een taak bij: fabrieksarbeidster.

“Onze moeders en grootmoeders hielden een huis en voedden kinderen op,” zegt mevrouw Hussein in een kledingfabriek in het midden van Jordanië, terwijl ze even pauzeert in de kinderopvang van de fabriek om haar zoontje te voeden. “Maar we hebben twee carrières; fulltime banen thuis en daarbuiten.”

Haar werkdruk wijst op een extra druk die op Jordaanse vrouwen wordt gelegd, maar ze is vastbesloten. “

Vrouwen hebben lang hoger onderwijs gevolgd en daarin uitgeblonken in het cultureel conservatieve Jordanië, maar relatief weinig zijn doorgegaan met een carrière, en nog minder na het huwelijk.

Door toe te geven aan een cultuur van “schaamte” rond bepaalde beroepen en werkplekken die overwegend mannelijk waren, en door te voldoen aan de eisen van de zorg voor kinderen en huishoudelijke taken, werkten Jordaanse vrouwen vaak uitsluitend in het onderwijs, in de verpleging en in overheidsadministratieve banen.

Dat heeft de totale participatie van vrouwen op de werkplek laag gehouden. Maar er zijn snelle veranderingen op komst, gedreven door economie en behoefte.

De overheidssubsidies zijn verlaagd en de belastingen zijn verhoogd. Zelfs bij grotendeels stagnerende lonen en een werkloosheidscijfer van 18,6% zijn de huren en de kosten van levensonderhoud de pan uit gerezen. In plaats van een bron van discussie, is een tweede kostwinner nu een noodzaak.

Echtgenoten, vaders en broers moedigen vrouwelijke familieleden nu enthousiast aan om te gaan werken, door actief hun cv’s rond te shoppen. Jonge Jordaanse vrouwen praten over stages, niet over trouwen, na het afstuderen.

En de Jordaanse regering is ook aan boord, aangemoedigd door statistieken van de Internationale Arbeidsorganisatie waaruit blijkt dat een grotere participatie van vrouwen het bruto binnenlands product met 8 miljard dollar per jaar kan doen toenemen.

Lonen of alleen maar helpen?

Maar de sociale verandering thuis komt traag op gang, en de economische noodzaak stuit op familiestructuren die hardnekkig patriarchaal zijn. Zelfs als de ouders, echtgenoten en broers van vrouwen inspraak hebben in hun beroepsleven, zijn hun families ook vaak niet bereid om hun echtgenoten te laten delen in de werklast thuis.

Dat zet vrouwen in een nadelige positie als ze zich bewegen naar een meer accepterende werkplek.

Romouz Sadeq’s startup Mryati biedt on-demand schoonheidsspecialisten aan huis via een telefoon app. Haar volledig vrouwelijke bedrijf heeft 47 vrouwen in dienst en streeft ernaar tegen het einde van het jaar 100 vrouwen in dienst te hebben. Hoewel echtgenoten en families het comfortabeler vinden dat hun vrouwen en dochters in een volledig vrouwenbedrijf werken, dicteren ze vaak wanneer en wat voor soort boekingen ze nemen.

“Families willen dat vrouwen werken, maar ze willen beslissen waar en wanneer ze werken,” zegt mevrouw Sadeq vanuit haar kantoor in Amman. “Het is een controle die veel families niet willen opgeven.”

Veel vrouwen zeggen dat hun families vergelijkbare voorwaarden stellen: dezelfde stad, dicht bij huis, geen late uren.

“Het salaris hoeft niet goed te zijn, de locatie moet goed zijn,” zegt Suhair, een werkloze 26-jarige die weigerde haar volledige naam te gebruiken. Ze zegt dat haar familie haar het afgelopen jaar onder druk zette om drie banen af te wijzen, omdat ze te ver van huis waren.

Meerdere werkgevers vertelden de Monitor dat hun vrouwelijke werknemers hun cheques vaak rechtstreeks aan hun echtgenoten of families overhandigen, of het nu is om huishoudschulden af te betalen of om auto’s te betalen. Dit heeft ertoe geleid dat velen hun 9-tot-5-banen zien als een manier om hun familie te “helpen”, in plaats van een carrière op lange termijn met progressie en doelen.

“Iedereen moet bijspringen om de rekeningen te helpen betalen,” zegt Mariam Ibrahim, 25, die werkt als accountant bij een bedrijf dat eigendom is van een vriend van de familie voor ongeveer $ 560 per maand, die ze zegt toe te passen op het budget van haar gezin. “Nu is het onze beurt.”

Sociale normen leiden er zelfs toe dat gezinnen en echtgenoten uit de hogere middenklasse veel vrouwen ervan weerhouden alleen internationaal of naar andere steden in Jordanië te reizen voor door het werk gesponsorde trainingen, seminars en conferenties.

“Door standaard niet naar het buitenland te reizen, hebben mannen de neiging om te eindigen met betere kwalificaties, contacten en dus kansen dan vrouwen,” zegt mevrouw Sadeq. “Vrouwen eindigen vaker wel dan niet onderaan de organisatiepiramide.”

Jordan’s koning Abdullah bezoekt een fabriek waar tientallen vrouwen werken in de noordelijke provincie Jerash 2 mei 2018.

Courtesy of the Hashemite Royal Court

Matchmaking

Terwijl sociale stigma’s rond de werkplek aan het verdwijnen zijn, zeggen Jordaanse vrouwen en pleitbezorgers dat het bereiken van een grotere carrière gepaard is gegaan met hogere sociale verwachtingen, die zelfs van invloed zijn op de vooruitzichten op een huwelijk.

Tientallen jaren lang onderzochten koppelaars en families de opleiding, carrière, salaris en zelfs ziektekostenverzekering van een mannelijke huwelijkskandidaat alvorens een huwelijksaanzoek voor hun dochter te overwegen.

Een huwelijkskandidaat onderzocht op zijn beurt de waarden, godsdienstigheid en opleiding van een vrouw.

Nu doorbladeren sommige Jordaanse mannen en hun familie de cv’s van jonge vrouwen en vragen zelfs naar hun salaris en carrièreplannen voordat ze elkaar persoonlijk ontmoeten.

De hele vergelijking is omgedraaid; terwijl vroeger soms op een werkende vrouw werd neergekeken als “egoïstisch”, wordt nu een werkloze vrouw beschouwd als een ongewenste last – en dat alles in een tijd waarin de economie nog nooit zo slecht is geweest.

“Werkloosheid van vrouwen is niet alleen een nationale kwestie. In veel huishoudens is het een crisis,” zegt Jawad Anani, voormalig hoofd van het Koninklijk Hof en economisch adviseur, die laatstelijk in 2018 minister van staat voor economische zaken was.

Voordat de heer Anani zijn zin afmaakt, gaat zijn telefoon. Het is weer een telefoontje van een man die smeekt om hulp bij het vinden van een baan voor zijn dochter die een diploma in financiën heeft.

“Als ze zeggen: ‘Help me, mijn dochter zit thuis zonder een baan,’ wat ze eigenlijk zeggen is: ‘Ik ben bang dat mijn dochter nooit zal trouwen,’ zegt Anani. “En dat is zowel cultureel een catastrofe als een economische last.”

Een niet gedeelde last

Werkende echtparen hebben het ook moeilijk. Niet alle mannen zijn bereid huishoudelijke taken zoals koken en schoonmaken te delen – een afspiegeling van dezelfde aanpassingen die de Amerikaanse samenleving in de jaren zeventig en tachtig heeft doorgemaakt.

“Het is geweldig als een Jordaanse man een vrouw wil die werkt – maar we moeten ons afvragen: maak je ook het leven of de omstandigheden van zijn vrouw beter om haar te helpen deze baan te krijgen? Ben je bereid om de huishoudelijke taken eerlijker te verdelen?” zegt Sahar Aloul van SADAQA, een Jordaanse niet-gouvernementele organisatie die pleit voor een eerlijke en vrouwvriendelijke werkomgeving.

Terwijl sommige werkende paren uit de hogere middenklasse een moderne “partnerschaps”-aanpak hebben, zeggen sommige vrouwen dat ze niet alleen hun man moeten overtuigen om een groter deel op zich te nemen, maar dat ze ook de druk van de familie, vrienden en collega’s van hun man moeten overwinnen, die hem zouden veroordelen omdat hij meehelpt.

“Zodra mijn schoonmoeder mijn man een afwas ziet doen of de buurvrouw hem het balkon ziet vegen, beginnen ze in te grijpen, zeggen ze dat hij moet stoppen en dat ik een slechte echtgenote ben,” zegt Um Mohammed, die twee schoonheidssalons in Amman runt en bezit en elke dag twee uur pauze neemt om te koken voor een gezin van vijf. “We zijn op een punt gekomen dat we de gordijnen naar beneden doen en mijn man in het geheim veegt.”

Buiten de hoofdstad zijn vrouwen vaak gedwongen om te vertrouwen op informeel vervoer: privébussen, busjes en te voet, waarbij ze soms wel vier uur nodig hebben voor een reis van 45 minuten.

Daardoor is de patriarchale greep op sommige vrouwen blijven bestaan. Sommige Jordaanse vrouwen zeggen dat ze op vaders, echtgenoten en broers moeten vertrouwen om hen naar het werk te brengen, waardoor de familie dicteert wanneer en waar ze werken.

Met een groeiend aantal vrouwen dat concurreert om een beperkt aantal aantrekkelijke banen met “gezinsvriendelijke” werktijden, hebben minder gewetensvolle werkgevers honderden Jordaanse vrouwen gedwongen minder dan het minimumloon te accepteren in mondelinge overeenkomsten, waarbij privéleraressen zo weinig als JOD80 ($110) per maand ontvangen.

Vorderingen

De weg van werk naar empowerment is zelden een rechte lijn. Maar er zijn al tekenen dat vrouwen in Jordanië obstakels overwinnen om vooruitgang te boeken.

Leraren in particuliere scholen zijn begonnen zich te organiseren en bij werkgevers te lobbyen om hen een volledig salaris, uitkeringen en ouderschapsverlof te geven. Vergelijkbare bewustwordingsbewegingen gisten in andere door vrouwen gedomineerde beroepen.

Het inhuren van wekelijkse schoonmakers, ooit een luxe voorbehouden aan rijke Jordaniërs die fulltime Aziatische huishoudelijke hulpen importeerden, wordt nu steeds gebruikelijker voor middenklasse- en zelfs arbeidersgezinnen in Amman en buiten de steden, omdat een toenemend aantal Syrische vluchtelingen en Jordaanse vrouwen huizen schoonmaakt om hun eigen gezinnen te helpen.

“We hebben hard gewerkt op school, we hebben gestudeerd om de top te worden op onze universiteiten – natuurlijk willen we carrières hebben en genieten van de vruchten van onze arbeid,” zegt mevrouw Hussein, de fabrieksarbeidster. “De enige weg voor ons is vooruit – en we nemen het land met ons mee.”